Από τον Κωνσταντίνο Μανίκα
Αφηγηματικές τεχνικές – Αφηγηματικοί
τρόποι
Αφηγηματικές τεχνικές είναι οι
ακόλουθες:
- Ο αφηγητής
- Το είδος της αφήγησης (δηλαδή, οι
αφηγηματικοί τρόποι)
- Η οπτική γωνία
- Η εστίαση
- Ο χρόνος της αφήγησης
- Ο ρυθμός της αφήγησης
Αφηγηματικοί τρόποι είναι οι ακόλουθοι:
- Αφήγηση (= διήγηση των γεγονότων από
τον αφηγητή)
- Διάλογος
- Περιγραφή (= περιγραφή τοπίων, τόπων
και προσώπων)
- Σχόλια
- Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος
- Εσωτερικός μονόλογος
- Εγκιβωτισμένη αφήγηση (μια
δευτερεύουσα ιστορία που παρουσιάζεται στο πλαίσιο της κύριας αφήγησης)
Οι αφηγηματικοί τρόποι θα πρέπει να
διακρίνονται από τους εκφραστικούς τρόπους. Όταν αναζητούμε τους εκφραστικούς
τρόπους, αναζητούμε ουσιαστικά το πώς λέγεται κάτι, τα σχήματα λόγου δηλαδή που
χρησιμοποιεί ο αφηγητής, και ό,τι άλλο σχετίζεται με την ιδιαιτερότητα της
έκφρασής του.
Ο αφηγητής με βάση τη συμμετοχή του
στην ιστορία ονομάζεται:
- Παντογνώστης
αφηγητής: Είναι ο αφηγητής που γνωρίζει τα πάντα, εποπτεύει τα πάντα, αλλά
δεν μετέχει στη δράση, δεν είναι δηλαδή ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Στον
παντογνώστη αφηγητή αντιστοιχεί η αφήγηση χωρίς εστίαση (μηδενική), δεδομένου
ότι αυτός δεν παρακολουθεί την αφήγηση από μια οπτική γωνία, αλλά είναι
πανταχού παρών σαν ένας μικρός θεός.
- Αφηγητής
με περιορισμένη γνώση (εσωτερική εστίαση), που αφηγείται είτε ως:
- Ομοδιηγητικός:
Συμμετέχει στην ιστορία την οποία
αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός αφηγητής, με εσωτερική εστίαση)
είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας.
- Ετεροδιηγητικός:
Δεν έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία
που αφηγείται.
- Ενδοδιηγητικός:
Είναι ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας
που αναλαμβάνει να διηγηθεί μια ιστορία μέσα στην κύρια ιστορία (εγκιβωτισμένη
αφήγηση από έναν αφηγητή 2ου βαθμού).
Ο αφηγητής με βάση το αφηγηματικό
επίπεδο ονομάζεται:
- Εξωδιηγητικός: αφηγείται
την κύρια ιστορία είτε συμμετέχοντας σε αυτή είτε όχι.
- Ενδοδιηγητικός: βρίσκεται
μέσα στην ιστορία και αφηγείται μια δεύτερη ιστορία.
Εστίαση (ποιος βλέπει τα γεγονότα)
- Μηδενική: Ο αφηγητής
ξέρει περισσότερα από ό,τι τα πρόσωπα, είναι έξω από τη δράση (παντογνώστης)
Αφηγητής > Πρόσωπα
- Εσωτερική: Ο αφηγητής
ξέρει όσα και τα πρόσωπα
Αφηγητής = Πρόσωπα
- Εξωτερική: Ο αφηγητής
ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα
Αφηγητής < Πρόσωπα
Ο χρόνος της αφήγησης ως προς την τάξη:
- Ευθύγραμμη
αφήγηση (τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη σειρά που συνέβησαν).
- Αφήγηση
με αναχρονίες:
- Αναδρομικές αφηγήσεις με
αναφορά σε γεγονότα του παρελθόντος (αναδρομές ή αναλήψεις / flashback).
- Πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις,
με αναφορά σε μελλοντικά γεγονότα.
Ο ρυθμός της αφήγησης:
Επιτάχυνση: ο αφηγητής είτε παραλείπει ορισμένα
γεγονότα, είτε τα δίνει περιληπτικά (παράλειψη,
περίληψη, έλλειψη ή αλλιώς αφηγηματικό κενό).
Επιβράδυνση: ο αφηγητής επιβραδύνει την αφήγηση
των γεγονότων είτε παρεμβάλλοντας στοιχεία περιγραφής είτε δίνοντας διεξοδικά
τις σκέψεις και τις αντιδράσεις των προσώπων σε ό,τι αφορά ένα γεγονός που
πιθανώς διήρκεσε ελάχιστες μόλις στιγμές.
Σκηνή: ο χρόνος της ιστορίας και ο χρόνος
της αφήγησης εξισώνονται όταν υπάρχει διάλογος ή μονόλογος κάποιου ήρωα.
Η
αφήγηση ως προς τη συχνότητά της:
Μοναδική
παρουσίαση των γεγονότων: τα
γεγονότα δίνονται αφηγηματικά μία φορά.
Θαμιστική
αφήγηση: Με τη χρήση
Παρατατικού ο αφηγητής παρουσιάζει μία φορά γεγονότα που γίνονταν κατ’
επανάληψη στο παρελθόν.
Επαναληπτική
αφήγηση: Γεγονότα που συνέβησαν μία φορά δίνονται
αφηγηματικά περισσότερες φορές είτε από τον ίδιο αφηγητή είτε από διαφορετικά
πρόσωπα της ιστορίας με διαφοροποιήσεις στην εστίαση.