ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β΄ ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Β' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Ορισμός:

Όροι της σύγκρισης ονομάζονται δυο ουσιαστικά (που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα, καταστάσεις, ιδιότητες) ή άλλα μέρη του λόγου, όταν συγκρίνονται μεταξύ τους.  Α. Ο πρώτος (α') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, από το οποίο «ξεκινάμε», όταν κάνουμε σύγκριση.  Β. Ο δεύτερος (β') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, με το οποίο γίνεται η σύγκριση.

 

Παρατήρηση:
Για να έχουμε α' και β' όρο σύγκρισης πρέπει οπωσδήποτε στην πρόταση να υπάρχει επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού, ή άλλες λέξεις με συγκριτική σημασία.

Ως συγκριτικές λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν:

Επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού π.χ. Ὁ ἔπαινος κρεῖττον πολλῶν χρημάτων ἐστί.  Επίθετα ή επιρρήματα υπερθετικού βαθμού π.χ. Ἡ στρατεία ἐγένετο μεγίστη τῶν πρὸ αὐτῆς.  Λέξεις με συγκριτική σημασία:  επιρρήματα και λέξεις με επιτατική σημασία: μᾶλλον, πλέον, χεῖρον, ὀλίγον, ἔτι, πολύ, μάλιστα, διαφερόντως - ὡς, πολλῷ, ὅσῳ, τοσούτῳ, κ.λ.π.  π.χ. Μαθημάτων φρόντιζε μᾶλλον χρημάτων.  αντωνυμίες και επίθετα που έχουν συγκριτική έννοια: ἄλλος, ἕτερος, διάφορος, ὕστερος, πρότερος, όσα (επίθετα) λήγουν σε –πλασιος (διπλάσιος, τριπλάσιος) κ.λ.π.  π.χ. Ὄψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν.

Α. Ο α' όρος σύγκρισης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε όρος της πρότασης και εκφέρεται ποικιλοτρόπως:

π.χ.  α. Ἡ ἀρετὴ σεμνοτέρα τῆς κακίας ἐφαίνετο. (ουσιαστικό σε θέση υποκειμένου)  β. Τίνος δ’ ἐκποδὼν γενομένου μᾶλλον ᾔσθησαν οἱ πολέμιοι ἢ Ἀγησιλάου; (αντωνυμία σε θέση αντικειμένου)  γ. Ἀναγκαῖον ἦν συντομώτερον ἤ σαφέστερον διαλεχθῆναι. (επιρρηματικός προσδιορισμός)

Β. Ο β' όρος σύγκρισης εκφέρεται με τους εξής τρόπους:

Β.1. Όταν είναι ουσιαστικό ή άλλη λέξη που χρησιμοποιείται αντί ουσιαστικού:  α. Με απλή γενική (συγκριτική)  π.χ. Τό ἡδὺ ἕτερον τοῦ ἀγαθοῦ ἐστιν.  β. Με το «ἢ» + ομοιόπτωτα προς τον α' όρο  π.χ. Ἡ σιγή ἐστιν αἱρετωτέρα ἢ λόγος.  Β.2. Όταν δεν είναι ουσιαστικό, αλλά κάποια άλλη λέξη ή φράση, με:  α. «ἢ» + ομοιότροπα προς τον α' όρο  π.χ. Παίζων οὐδὲν ἧττον ἢ σπουδάζων ἐλυσιτέλει τοῖς συνδιατρίβουσι.  β. «ἀντί», «πρὸ» + γενική  π.χ. Ἐλευθερία ἐστὶν αἱρετώτερον ἀντὶ πάντων τῶν ἀγαθῶν.  γ. «παρὰ» + αιτιατική  π.χ. Ἡλίου ἐκλείψεις συνέβησαν πυκνότεραι παρὰ τὰ μνημονευόμενα.  δ. (ἢ) «πρὸς» + αιτιατική  π.χ. Ὁ γὰρ ἄρχων Ἐπιτάδας ἐνδεεστέρως ἑκάστῳ παρεῖχεν ἢ πρὸς τὴν ἐξουσίαν.  ε. ἢ «κατὰ» + αιτιατική  π.χ. Ἄγις ἔτυχε σεμνοτέρας ἢ κατὰ ἄνθρωπον ταφῆς.  στ. ἢ ὡς / ὥστε + απαρέμφατο (όταν υπάρχει δυσαναλογία ανάμεσα στα μέρη που συγκρίνονται  π.χ. Ἀριστείδης δικαιότερος ἦν ἢ ὥστε τὸν τοῦ πλήθους φθόνον ἐκφυγεῖν.  ζ. ἢ + ονομαστική (συνήθως εννοείται το ρ. εἰμὶ ή άλλο ρήμα όμοιο με το ρήμα του πρώτου όρου)  π.χ. Ἀνδρὸς δυνατωτέρου ἢ ἐγώ (ενν.εἰμί).  Τοῖς μᾶλλον ἀκμάζουσιν ἢ ἐγὼ (ενν. ἀκμάζω) παραινῶ τοιαῦτα λέγειν.  η. ἢ + ολόκληρη πρόταση  π.χ. Τὰ ἐκείνων ἔργα μείζω ἐστὶν ἢ ὡς τῷ λόγῳ τις ἂν εἴποι.  Β.3. Ο β’ όρος σύγκρισης είναι δυνατόν να παραλείπεται:  Όταν εννοείται από τα συμφραζόμενα  π.χ. Ἤρξατο λόγου Φαρνάβαζος· καὶ γὰρ ἦν πρεσβύτερος (Ἀγησιλάου).  Όταν είναι αντίθετος προς τον β΄ όρο  π.χ. Ἐν εἰρήνῃ οἱ ἱδιῶται ἀμείνους τὰς γνώμας ἔχουσιν (ἢ ἐν πολέμω).  Β.4. Μερικές φορές ο β’ όρος σύγκρισης είναι δυνατόν να εκφέρεται βραχυλογικά με τις γενικές: «τοῦ ὄντος», «τοῦ δέοντος», «τοῦ δικαίου», «τοῦ προσήκοντος», «τοῦ λόγου» κ.ά. που ισοδυναμούν με «ἢ» + πρόταση  π.χ. Ἡ κακία ἐφαίνετο λευκοτέρα καὶ ἐρυθροτέρα τοῦ ὄντος (ἢ ὄντως ἦν).

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ	Α' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ	Β' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ
Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων Λέξεις με συγκριτική σημασία	ΕΚΦΕΡΕΤΑΙ: Με ποικίλους τρόπους	ΕΚΦΕΡΕΤΑΙ: Με γενική συγκριτική Με ἢ + ομοιόπτωτα ή ομοιότροπα με τον α' όρο Σπανιότερα ἀντὶ / πρὸ + γεν., παρὰ + αιτ., (ἢ) πρὸς + αιτ., ἢ κατὰ+ αιτ., ἢ / ἢ ὡς / ἢ ὥστε + απαρέμφατο ἢ + ονομαστική, ἢ + πρόταση Βραχυλογικά