- Πρόκειται για δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις, οι οποίες εξαρτώνται από ρηματικούς τύπους οι οποίοι βρίσκονται σε άλλες κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου.
Εισαγωγή
Με τους ειδικούς συνδέσμους ὅτι (όταν το περιεχόμενό τους είναι αντικειμενικό, πραγματικό) ή ὡς (όταν το περιεχόμενό τους είναι υποκειμενικό ή ψευδές).
π.χ.: Δείξωμεν (=θα αποδείξουμε) τοῖς βαρβάροις ὃτι δυνάμεθα (=ότι μπορούμε) τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖσθαι.
Πυνθάνομαι (=πληροφορούμαι) ὡς (= ότι τάχα) χρήματα εἲληφε(=έχει πάρει) Αἰσχίνης.
π.χ.: Δείξωμεν (=θα αποδείξουμε) τοῖς βαρβάροις ὃτι δυνάμεθα (=ότι μπορούμε) τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖσθαι.
Πυνθάνομαι (=πληροφορούμαι) ὡς (= ότι τάχα) χρήματα εἲληφε(=έχει πάρει) Αἰσχίνης.
Εξάρτηση
Από ρήματα:
Α) αισθητικά, π.χ.: αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω, σαφές ἐστι, φανερόν ἐστι κ.ά.
Β) γνωστικά, π.χ.: γιγνώσκω, οἶδα, μανθάνω, πυνθάνομαι, ἐνθυμοῦμαι, μέμνημαι, ἐπίσταμαι, ἐννοῶ κ.ά.
Γ) δεικτικά, π.χ.: δείκνυμι, ἀποδείκνυμι κ.ά.
Δ) δοξαστικά, π.χ.: νομίζω, οἴομαι, ὑπολαμβάνω, ἡγοῦμαι, ἐλπίζω, πιστεύω κ.ά.
Ε) λεκτικά, π.χ.: λέγω, φημί, ἀγγέλλω, ἀποκρίνομαι, διδάσκω, δηλῶ, μαρτυρῶ, κηρύττω, δῆλόν ἐστι, ἀγγέλεται, λέγεται κ.ά.
Ή ισοδύναμες απρόσωπες εκφράσεις π.χ.: σαφές ἐστι, φανερόν ἐστι, δῆλόν ἐστι κ.ά.
Α) αισθητικά, π.χ.: αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω, σαφές ἐστι, φανερόν ἐστι κ.ά.
Β) γνωστικά, π.χ.: γιγνώσκω, οἶδα, μανθάνω, πυνθάνομαι, ἐνθυμοῦμαι, μέμνημαι, ἐπίσταμαι, ἐννοῶ κ.ά.
Γ) δεικτικά, π.χ.: δείκνυμι, ἀποδείκνυμι κ.ά.
Δ) δοξαστικά, π.χ.: νομίζω, οἴομαι, ὑπολαμβάνω, ἡγοῦμαι, ἐλπίζω, πιστεύω κ.ά.
Ε) λεκτικά, π.χ.: λέγω, φημί, ἀγγέλλω, ἀποκρίνομαι, διδάσκω, δηλῶ, μαρτυρῶ, κηρύττω, δῆλόν ἐστι, ἀγγέλεται, λέγεται κ.ά.
Ή ισοδύναμες απρόσωπες εκφράσεις π.χ.: σαφές ἐστι, φανερόν ἐστι, δῆλόν ἐστι κ.ά.
Εκφορά
Η εκφορά τους συνδέεται άμεσα με το χρόνο στον οποίο βρίσκεται το ρήμα εξάρτησής τους.
- Αν το ρήμα βρίσκεται σε αρκτικό χρόνο εκφέρονται με:
- Οριστική, και εκφράζουν κάτι το πραγματικό ή κάτι που ο ομιλητής θεωρεί ως πραγματικό.
- Δυνητική Οριστική, όταν εκφράζουν κάτι που ήταν δυνατό να γίνει στο παρελθόν αλλά δεν έγινε ή πιο απλά κάτι το μη πραγματικό.
- Δυνητική Ευκτική, όταν εκφράζουν κάτι που είναι δυνατό να γίνει στο παρόν ή στο μέλλον κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις.
- Αν το ρήμα βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο εκφέρονται με:
- Ευκτική του Πλαγίου Λόγου. Δηλώνει υποκειμενική κρίση-αβέβαιη φήμη.
Άρνηση
οὐ(κ)
Συντακτική λειτουργία
Λειτουργούν συντακτικά ως:
α) αντικείμενο ρήματος
β) υποκείμενο απρόσωπης έκφρασης
γ) επεξήγηση σε δεικτικές αντωνυμίες ουδετέρου γένους (τοῦτο, ἐκεῖνο, τόδε κ.λπ.) ή σπανιότερα σε ουσιαστικά, όπως λόγος, ἀγγελία, μαρτυρία, τεκμήριον, σημεῖον κ.ά.
α) αντικείμενο ρήματος
β) υποκείμενο απρόσωπης έκφρασης
γ) επεξήγηση σε δεικτικές αντωνυμίες ουδετέρου γένους (τοῦτο, ἐκεῖνο, τόδε κ.λπ.) ή σπανιότερα σε ουσιαστικά, όπως λόγος, ἀγγελία, μαρτυρία, τεκμήριον, σημεῖον κ.ά.
ΜΝΗΜΟΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ |
ΕΞΑΡΤΗΣΗ |
ΕΚΦΟΡΑ |
ΑΡΝΗΣΗ |
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΘΕΣΗ |
| ὃτι ὡς | Ρήματα:
Αισθητικά γνωστικά, δεικτικά, δοξαστικά λεκτικά, ή απρόσωπες εκφράσεις |
Οριστική
Δυνητ. Οριστική Δυνητ. Ευκτική Ευκτ. πλαγίου λόγου |
οὐ(κ) | Αντικείμενο ρήματος
Υποκείμενο απροσώπου ρήματος Επεξήγηση (κυρίως δεικτικής αντωνυμίας) |
Συντακτικές Ασκήσεις Εξοικείωσης και Εξάσκησης
Άσκηση 1
Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός
ρόλος) τις δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα:
1. Οἶμαι γὰρ οὐδένα τοῦτ᾽ ἀγνοεῖν, ὅτι πάντες ἄνθρωποι περὶ τὸν τόπον τοῦτον εἰώθασιν διατρίβειν (ὅθεν ἂν προέλωνται τὸν βίον πορίζεσθαι).
1. Οἶμαι γὰρ οὐδένα τοῦτ᾽ ἀγνοεῖν, ὅτι πάντες ἄνθρωποι περὶ τὸν τόπον τοῦτον εἰώθασιν διατρίβειν (ὅθεν ἂν προέλωνται τὸν βίον πορίζεσθαι).
2. Σχεδὸν ἐγίγνωσκον ὅτι εἴη που πλησίον τὸ στράτευμα τῶν πολεμίων.
3. Λέγουσιν οἱ σοφισταί ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων.
4. Δῆλόν ἐστιν ὅτι οὐκ ἂν προὔλεγεν, εἰ μὴ ἐπίστευεν ἀληθεύσειν.
5. Οὐ γὰρ ἠγγέλθη αὐτοῖς ὅτι τεθνηκότες εἶεν.
6. Ἐτύγχανον λέγων ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἶεν σωτηρίας.
Άσκηση 2
Πώς εισάγονται, πώς εκφέρονται και ως τι χρησιμεύουν οι παρακάτω ειδικές προτάσεις;
α. Ἐπιστάμεθα Μυσοὺς ὅτι ἐν τῇ βασιλέως χώρᾳ πολλὰς καὶ εὐδαίμονας πόλεις οἰκοῦσι.
α. Ἐπιστάμεθα Μυσοὺς ὅτι ἐν τῇ βασιλέως χώρᾳ πολλὰς καὶ εὐδαίμονας πόλεις οἰκοῦσι.
β. Λέγω τοῦτο, ὡς ὑμεῖς οὐ καλῶς ὁρᾶτε.
γ. Ἐν ταῖς μάχαις πολλάκις δῆλον γίγνεται, ὅτι τό γε ἀποθανεῖν ῥᾷον.
δ. Ἐγὼ δὲ οὐκ ἀγνοῶ τοῦθ’ ὅτι ἐν ὀργῇ ποιεῖσθε τοὺς ὑστάτους εἰπόντας.
ε. Ἔγνωσαν ὅτι κενὸς ὁ φόβος εἴη.
στ. Ἐσηγγέλθη αὐτοῖς ὡς εἴη Ἀπόλλωνος ἔξω τῆς πόλεως ἑορτή.
γ. Ἐν ταῖς μάχαις πολλάκις δῆλον γίγνεται, ὅτι τό γε ἀποθανεῖν ῥᾷον.
δ. Ἐγὼ δὲ οὐκ ἀγνοῶ τοῦθ’ ὅτι ἐν ὀργῇ ποιεῖσθε τοὺς ὑστάτους εἰπόντας.
ε. Ἔγνωσαν ὅτι κενὸς ὁ φόβος εἴη.
στ. Ἐσηγγέλθη αὐτοῖς ὡς εἴη Ἀπόλλωνος ἔξω τῆς πόλεως ἑορτή.
Άσκηση 3
Να αντικαταστήσετε τις επόμενες ειδικές προτάσεις με όλες τις ισοδύναμες συντακτικά μορφές για κάθε περίπτωση.
α. Οἱ Ἕλληνες ᾔσθοντο ὅτι βασιλεὺς ἐν τοῖς σκευοφόροις εἴη.
β. Φρύνιχος ἔγνω ὅτι ἔσοιτο λόγος περὶ τῆς Ἀλκιβιάδου καθόδου.
γ. Ἀπαγγέλλετε ὅτι νικῶμεν βασιλέα.
δ. Οἶδα ὅτι πάντες εἰώθασι πλείω χάριν ἔχειν τοῖς ἐπαινοῦσιν ἢ τοῖς συμβουλεύουσιν.
ε. Δείκνυμι ὅτι καὶ πρὸ ἐμοῦ τοῦτο τὸ φρόνημα εἶχεν ἡ πόλις.
στ. Ὁ Πελοπίδας ἔλεγεν ὅτι οἱ Ἀργεῖοι μάχῃ ἡττημένοι εἶεν.
α. Οἱ Ἕλληνες ᾔσθοντο ὅτι βασιλεὺς ἐν τοῖς σκευοφόροις εἴη.
β. Φρύνιχος ἔγνω ὅτι ἔσοιτο λόγος περὶ τῆς Ἀλκιβιάδου καθόδου.
γ. Ἀπαγγέλλετε ὅτι νικῶμεν βασιλέα.
δ. Οἶδα ὅτι πάντες εἰώθασι πλείω χάριν ἔχειν τοῖς ἐπαινοῦσιν ἢ τοῖς συμβουλεύουσιν.
ε. Δείκνυμι ὅτι καὶ πρὸ ἐμοῦ τοῦτο τὸ φρόνημα εἶχεν ἡ πόλις.
στ. Ὁ Πελοπίδας ἔλεγεν ὅτι οἱ Ἀργεῖοι μάχῃ ἡττημένοι εἶεν.
Άσκηση 4
Να εντοπίσετε τις ειδικές προτάσεις στις επόμενες περιόδους, να
επισημάνετε τον συντακτικό ρόλο τους και να αιτιολογήσετε τον τρόπο
εισαγωγής και εκφοράς τους.
α. Ἀπαγγέλλει ὅτι φεύγουσιν ἀνὰ κράτος (= Ανακοινώνει ότι φεύγουν με όλες τους τις δυνάμεις).
β. Ἔλεγον ὅτι ἄρκτοι πολλοὺς ἤδη διέφθειραν (= Έλεγαν ότι αρκούδες σκότωσαν ήδη πολλούς).
γ. Οἱ πολέμιοι ἔλεγον ὡς τὴν χώραν ἐπεπορθήκεσαν ἂν (= Οι εχθροί έλεγαν ότι θα μπορούσαν να είχαν εκπορθήσει τη χώρα).
δ. Ὁ κατήγορος λέγει ὡς ἄρα ὑβριστής εἰμι (= Ο κατήγορος ισχυρίζεται ότι τάχα είμαι αλαζόνας).
ε. Ἐπιστάμεθα ὅτι βασιλεὺς περὶ παντὸς ἂν ποιήσαιτο ἡμᾶς ἀπολέσαι (= Γνωρίζουμε καλά πως ο βασιλιάς θα κάνει οτιδήποτε για να μας εξοντώσει).
α. Ἀπαγγέλλει ὅτι φεύγουσιν ἀνὰ κράτος (= Ανακοινώνει ότι φεύγουν με όλες τους τις δυνάμεις).
β. Ἔλεγον ὅτι ἄρκτοι πολλοὺς ἤδη διέφθειραν (= Έλεγαν ότι αρκούδες σκότωσαν ήδη πολλούς).
γ. Οἱ πολέμιοι ἔλεγον ὡς τὴν χώραν ἐπεπορθήκεσαν ἂν (= Οι εχθροί έλεγαν ότι θα μπορούσαν να είχαν εκπορθήσει τη χώρα).
δ. Ὁ κατήγορος λέγει ὡς ἄρα ὑβριστής εἰμι (= Ο κατήγορος ισχυρίζεται ότι τάχα είμαι αλαζόνας).
ε. Ἐπιστάμεθα ὅτι βασιλεὺς περὶ παντὸς ἂν ποιήσαιτο ἡμᾶς ἀπολέσαι (= Γνωρίζουμε καλά πως ο βασιλιάς θα κάνει οτιδήποτε για να μας εξοντώσει).
Άσκηση 5
Να εντοπίσετε τις ειδικές προτάσεις στις παρακάτω περιόδους και, αφού
επισημάνετε τον συντακτικό ρόλο τους, να αιτιολογήσετε τον τρόπο
εισαγωγής και εκφοράς τους.
- Προηγόρει δὲ αὐτῶν Θηραμένης, λέγων ὡς χρὴ πείθεσθαι Λακεδαιμονίοις.
- Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ βωμός.
- Ὡς εἶπεν Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ μὴ σιωπήσειεν, ἐπῄρετο.
- Ἴστε ὅτι οὐδ’ ἂν ἔγωγε ἐστασίαζον, εἰ ἄλλον εἵλεσθε.
- Οἶδα ὅτι πάντες ἂν ὁμολογήσαιτε.
- Δῆλόν ἐστι ὅτι Σωκράτης οὐδὲν ἀδικεῖ.
Άσκηση 6
Να αντικαταστήσετε την ειδική πρόταση με ισοδύναμες συντακτικές μορφές (ειδικό απαρέμφατο, κατηγορηματική μετοχή).1.Ἀπήγγειλεν ἐν ἐκκλησίᾳ ὅτι αὐτὸν Λύσανδρος τέως μὲν κατέχοι, εἶτα κελεύοι εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι.
2.Λέγεται ὅτι Κῦρος σὺν πολλοῖς δακρύοις ἀπεχώρησε.
3.Περικλῆς ἔγνω ὅτι ἡ εἰσβολὴ ἔσοιτο.
4. Ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οὐκ αἰσθάνεσθε ὅτι ἐξαπατᾶσθε;
5. Ἀκούω Λακεδαιμονίους ὅτι ἂν ἀνεχώρουν ἐπ’ οἴκου.
6. Ἐπιδείξω τοῦτον ὅτι οὐ μόνον ὡμολόγηκε εἶναι
τὸν Μιλύαν ἐλεύθερον, ἀλλὰ καὶ φανερὸν τοῦτ’ ἔργῳ πεποίηκε, καὶ πρὸς
τούτοις ἐκ βασάνου περὶ αὐτῶν πέφευγε τοῦτον τοὺς ἀκριβεστάτους
ἐλέγχους, καὶ οὐκ ἐθέλησε ἐκ τούτων ἐπιδεῖξαι τὴν ἀλήθειαν, ἀλλὰ
πανουργεῖ καὶ μάρτυρας ψευδεῖς παρέχεται καὶ διακλέπτει τοῖς αὐτοῦ
λόγοις τὴν ἀλήθειαν τῶν πεπραγμένων.
Άσκηση 7
Στα παρακάτω
παραδείγματα να αναγνωρίσετε τις Ειδικές προτάσεις και να τις
χαρακτηρίσετε πλήρως συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εξάρτηση, εκφορά,
αιτιολόγηση εκφοράς, συντακτική θέση).
α. Οἱ δὲ ἔλεγον πάντα τὰ γεγενημένα καὶ νῦν ὅτι πολιορκοῦνται ἐπὶ λόφου, οἱ δὲ Θρᾷκες πάντες περικεκυκλωμένοι εἶεν αὐτούς.β. Ὅτι δ’ οὐδ’ ὑμεῖς ἐθέλοιτ’ ἄν εἰκότως ἀκούειν περὶ τούτων αὐτῶν, ἐκεῖθεν εἴσεσθε.
γ. Πάντες εἴσεσθε ὅτι δικαίως ἄν καὶ μείζονος ἤ τοσαύτης δωρεᾶς ἠξιώθην.
δ. Πάσι γὰρ ἦν φανερόν ὅτι μᾶλλον ἡσθήσεσθε τοῖς παρακαλοῦσιν ὑμᾶς ἐπὶ τὸν πόλεμον ἤ τοῖς περὶ τῆς εἰρήνης συμβουλεύουσιν.
ε. Κατέστη (Διόδωρος) ἀντίδικος μετὰ τούτων λέγων ὡς οὐ δίκαιὸν με εἴη κομίσασθαι τὸ ἀργύριον.
στ. Ὁ γὰρ αὐτὸς ἀπήγγειλε ὡς τοὺς ὑπὲρ ἐμοῦ μέλλοντας λέγειν ἀποτρέψειν φάσκοιτε, τοὺς δὲ τινας ἤδη κωλύσαιτε.
ζ. Καὶ οὐ τοῦτο γ’ ἐρεῖ, ὡς εὖ οἶδεν ὅτι γ’ οὐκ ἀπέκτεινεν ἡ μήτηρ αὐτοῦ τὸν πατέρα τὸν ἡμέτερον.