Αιτιολογία
Εδώ και δεκαετίες, έχουν γίνει πολλές έρευνες οι οποίες αναζητούν την αιτία ή τα αίτια της δυσλεξίας. Πολλές κατέληξαν στα ίδια συμπεράσματα, ενώ άλλες είχαν τελείως διαφορετικά και αντικρουόμενα αποτελέσματα. Τελικά, μετά από πολλές μελέτες, οι ερευνητές κατέληξαν πως τα αίτια της δυσλεξίας είναι τα εξής:
Πρωτογενή αίτια της δυσλεξίας
Η κληρονομική προδιάθεση. Η δυσλεξία είναι κατά μεγάλο ποσοστό εγγενής. Καθυστέρηση ωρίμανσης σε επιμέρους περιοχές του εγκεφάλου ή μη ολοκλήρωση στη δημιουργία του εγκεφαλικού φλοιού και σχηματισμός δυσπλασιών, κυρίως στο αριστερό ημισφαίριο (Μάρκου, 1998).
Δευτερογενή αίτια της δυσλεξίας
Είναι οι εγκεφαλικές βλάβες που πιθανώς συμβαίνουν πριν τη γέννα, κατά τη διάρκεια της ή μετά. Σε δύσκολες εγκυμοσύνες ή πολύπλοκες γέννες, μπορεί να προκύψει ελαφρά εγκεφαλική βλάβη από ανάξια (έλλειψη οξυγόνου στον εγκέφαλο) κατά τον τοκετό ή από μηχανικά τραύματα. Οι διαδικασίες στον εγκέφαλο κατά την εκμάθηση της ανάγνωσης είναι πολυσύνθετες και πολύπλοκες, γι’ αυτό και οι ελαχιστότατες βλάβες μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι οι συνέπειες θα εμφανιστούν οπωσδήποτε. Μερικές φορές, κυρίως, όταν γίνεται έγκαιρη διάγνωση, οι συνέπειες ελαχιστοποιούνται ή εξαφανίζονται τελείως. Αυτό εξαρτάται και από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί, από την οικογένεια και το σχολείο (Μάρκου, 1998).
Επίσης, πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως η δυσλεξία οφείλεται και σε άλλα επιμέρους αίτια, τα οποία όμως δεν έχουν διευκρινιστεί πλήρως και είναι τα εξής:
Αριστεροχειρία – Ασαφής πλευρίωση
Από την εποχή του Orton (1925, 1937) είχε επισημανθεί της δυσλεξίας με την ασαφή πλευρίωση. Σύμφωνα με τη θεώρηση του Orton, η έλλειψη ισχυρής προτίμησης χεριού ήταν ενδεικτικός παράγοντας μιας βαθύτερης σύσχυσης στην ημισφαιρική εγκεφαλική κυριαρχία, που έθετε το παιδί σε κίνδυνο να εμφανίσει ειδικές ανάγνωστικές δυσκολίες και τραυλισμό.
Υπάρχει, όμως, συσχέτιση δυσλεξίας με τη μη δεξιοχειρία. Η Hornsby (1995), η γνωστή Βρετανή ψυχολόγος, εκπαιδευτικός και λογοθεραπεύτρια, αναφέρει ότι ένα 45% των δυσλεξικών παιδιών έχουν μικτή πλευρίωση.
Γενικά , πολλοί κλινικοί αναφέρουν ότι η δυσλεξία συχνά συνοδεύεται με μικτή ή αριστερή πλευρίωση. Όμως, η σχέση δυσλεξίας- προτίμησης χεριού, παρά το ότι έχει μελετηθεί εκτενώς, εξακολουθεί να αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα (Αναστασίου,1998).
Άγχος & συναισθηματικοί παράγοντες
Αρκετοί ερευνητές στο παρελθόν, διερεύνησαν το άγχος ή τη συναισθηματική πίεση σε σχέση με τις αναγνωστικές δυσκολίες και τη δυσλεξία. «Ο Gates (1941) υποστήριξε ότι οι συναισθηματικές διαταραχές αποτελούν, κατά ένα μέρος τουλάχιστον, αίτια εμφάνισης δυσκολιών στην ανάγνωση. Μελετώντας τη σχετική ερευνητική δουλειά τριών μεταπτυχιακών φοιτητών και άλλων ερευνητών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συναισθηματική ένταση, το άγχος και ο φόβος εμποδίζουν τη διαδικασία ανάγνωσης. Επιπρόσθετα, όσο πιο έντονο είναι το πρόβλημα στην ανάγνωση, τόσο μεγαλύτερη μοιάζουν να είναι η πιθανότητα ύπαρξης συναισθηματικής διαταραχής» (Τσοβίλη ,2003).
Επίσης, ο Fabian (1951) θεώρησε ότι η συναισθηματική διαταραχή είναι πρωτογενής παράγοντας που ευθύνεται για την εμφάνιση των δυσκολιών στην ανάγνωση. Στην έρευνα που διεξήγαγε, όπου έλαβαν μέρος 200 αγόρια και κορίτσια οριακής νοημοσύνης, δεν ανακάλυψε βιολογικές διαταραχές, αλλά αντίθετα, τα δεδομένα των ψυχιατρικών τεστ υπέδειξα έντονο άγχος (Τσοβίλη 2003).
Ακόμη, «υποστηρίζεται ότι η δυσλεξία, υποδηλώνει μια αμφιθυμική στάση ή μια ασυνείδητη άρνηση απέναντι στην ανάγνωση (Fijalkow), οι οποίες ανάγονται σε άλυτες ενδοψυχικές συγκρούσεις του παιδιού και εκφράζουν τον ασυνείδητο φόβο για τις συνέπειες της ενδεχόμενης σχολικής επιτυχίας. (Cahn and Mouton, 1967).
Από άλλους μελετητές διατυπώνεται η άποψη η αναγνηστικές δυσκολίες οφείλεται στην αντίσταση του παιδιού να διαβάσει, εξαιτίας ενός συμβολισμού που ενέχουν οι λέξεις και τα γραπτά σύμβολα, ο οποίος παραπέμπει σε μη αποδεκτές φαντασιώσεις και εμπειρίες από τη ζωή του παιδιού.» (High, 1996), (Δοϊκού- Αυλίδου 2002).
Όμως, υπάρχουν και οι ερευνητές που υποστηρίζουν ότι η αποτυχία στην ανάγνωση είναι αυτή που οδηγεί στο άγχος. Γι’ αυτό παραμένει ακόμη το ερώτημα αν οι συναισθηματικοί παράγοντες είναι η αιτία η το αποτέλεσμα της δυσλεξίας.
Συμπτωματολογία
Προκειμένου να ερμηνεύσουν και να κατανοήσουμε καλύτερα τη δυσλεξία, θα αναφέρουμε τα κύρια χαρακτηριστικά της. Επειδή, όμως, η δυσλεξία διαφέρει από παιδί σε παιδί, θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά την αντιμετώπισή της. Τα συμπτώματα της δυσλεξίας διακρίνονται στους ακόλουθους τομείς:
