Συνηθέστερες ερωτήσεις γραμματικής και συντακτικού στο αδίδακτο κείμενο

Α. Συνηθέστερες ερωτήσεις γραμματικής στο αδίδακτο κείμενο

• Τα ουσιαστικά γ΄κλίσης

Κατηγορία «πόλις»: ὕβρις, πρᾶξις, πίστις, και τα προπαροξύτονα δύναμις, φρόνησις 
Κατηγορία «κτῆμα»:ὄμμα, ἁμάρτημα, μνῆμα, περιτείχισμα 
Κατηγορία «βασιλεύς»: γονεύς
Συγκοπτόμενο: ἀνήρ, πατήρ, μήτηρ 
Ανώμαλα: ναῦς, πρεσβευτής, γυνή, παῖς, μάρτυς 
Κατηγορία «ἡγεμών»:  ἡγεμών
Κατηγορία «τάπης» πραότης 
Κατηγορία «ἔδαφος» μέγεθος
Κατηγορία «χειμών»: ἀγών 
Κατηγορία «φυγάς»:  φυγάς
Κατηγορία «ουδέτερα ακατάληκτα σε –ας»: γῆρας  
Οδοντικόκληκτα με ιδιαιτερότητες (αιτιατική και κλητική ενικού):ὄρνις, χάρις, ἔρις 

• Τα ουσιαστικά α΄και β΄ κλίσης

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ουσιαστικά της α΄και β΄κλίσης δεν βρίσκονται μέσα στις συχνές προτιμήσεις των εξεταστών τα τελευταία 16 χρόνια των πανελληνίων εξετάσεων.
Ενδεικτικά, οι σπάνιες εμφανίσεις των εν λόγων κλίσεων, αφορούν τα κάτωθι ουσιαστικά:
Κατηγορία «στρατιώτης»: δεσπότης
Κατηγορία «στρατιά»: δωρεά
Κατηγορία «τιμή»: σπονδή
Κατηγορία «λίθος»: ἵππος 
Κατηγορία «ἔκπλους»: διέκπλους
Συμπληρωματικά, να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα ουσιαστικά:

• στρατιώτης, θάλασσα, ἀσέβεια(α΄κλίση)
• Τα θηλυκά σε –ος της β΄κλίσης
• γέρων, λιμήν, ῥήτωρ, χάρις, πέρας, καθώς καί τά ανώμαλα ουσιαστικά οὖς, σῖτος, κύων, χείρ  (γ΄κλίση)

• Επίθετα (β΄και γ΄κλίσης)

Κατηγορία «ἀληθής»: θυμοειδής, δυσμαθής, διαρκής, σαφής, δυσχερής 
Τα τριτόκλιτα επίθετα:   πᾶς (πᾶσα, πᾶν), ἅπας, ἑκών, πολύς, μέγας 
Τα τρικατάληκτα επίθετα β΄κλίσης σε « -ος, -η, -ον»:  (καλός) και « -ος, -α, -ον» (δίκαιος)
Συμπληρωματικά:

• Να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον τονισμό των θηλυκών, στα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα
• Προσοχή στα επίθετα τριτόκλιτα φωνηεντόληκτα επίθετα «–υς, – εῖα, -υ»:βαθύς, δριμύς, ἥμισυς 
• Εν γένει, στα τριτόκλιτα επίθετα : εὐδαίμων, σώφρων, αὐτάρκης, πλήρης, συνήθης
• Παραθετικά επιθέτων
• Προσοχή στο σχηματισμό των ανώμαλων παραθετικών των επίθέτων: «μέγας, πολύς, ἀγαθός, μικρός, φανερός, αἰσχρός, κακός, πρῶτος, ἴδιος, φίλος, ἐχθρός, ταχύς, καλός, ῥᾴδιος, ὀλίγος» 
• Προσοχή στην κλίση του συγκριτικού βαθμού των ανώμαλων παραθετικών
• Προσοχή κατά κατά τη διαφοροποίηση παραθετικού σχηματισμού σε«-ότερος, -ότατος και –ώτερος, -ώτατος».
• Παραθετικά επιρρημάτων

Προσοχή στην παραθετική αντικατάσταση των επιρρημάτων:
«εὖ, πολύ, μάλα, καλῶς, κακῶς, ἀληθῶς, εὐδαιμόνως, πόρρω, πάλαι, ὀλίγον, ἄνω, ἔξω , κάτω, ἄπωθεν, ἔσω, πέρα, ἐγγύς, ὀψέ, πρωί, πρῴ».  

• Αντωνυμίες

Συνηθέστερη ζήτηση για τις πανελλήνιες εξετάσεις παρατηρείται στις εξής αντωνυμίες: 

• δεικτικήἀντωνυμία:οὗτος, αὕτη, τοῦτο (8 εμφανίσεις)

ὅδε,ἥδε,τόδε (2 εμφανίσεις)
τοιοῦτος, τοιαύτη, τοιοῦτο (1 εμφάνιση)

• προσωπικήαντωνυμία (6 εμφανίσεις)
• αόριστηαντωνυμία: τίς, τίς, τι (5 εμφανίσεις)
• αναφορικήἀντωνυμία: ὅς, ἥ, ὅ  (3 εμφανίσεις)

     ὅσπερ,ἥπερ ,ὅπερ (2 εμφανίσεις)
     ὅστις, ἥτις, ὅ,τι (1 εμφάνιση)

• αόριστηἐπιμεριστική: οὐδείς, οὐδεμία, οὐδέν (3εμφανίσεις)

μηδείς, μηδεμία , μηδέν (1 εμφάνιση)

• ὁριστική αντωνυμία:αὐτός,αὐτή, αὐτό (1 εμφάνιση)
• ἐρωτηματική αντωνυμία:τίς,τίς,τί (1 εμφάνιση)

Συμπληρωματικά:

• Να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αλληλοπαθητική αντωνυμία, καθώς και στις δεικτικές και επιμεριστικές (αόριστες αντωνυμίες)

• Ρήματα

Συνηθέστερα ζητούμενα ρήματα στις πανελλαδικές εξετάσεις:

• εἰμί (10 εμφανίσεις)
• ὁρῶ(7 εμφανίσεις)
• φημί, ἔχω (5 εμφανίσεις)
• ἵσταμαι, λαμβάνω, οἶδα, γιγνώσκω, πάσχω, φέρω (4 εμφανίσεις)
• ἵστημι, γίγνομαι, πλέω, λέγω (3 εμφανίσεις)
• αἱροῦμαι, λείπομαι, δίδωμι, εἶμι,  χωρῶ, δύναμαι, νομίζω, πείθομαι, μιμνῄσκομαι, βαίνω, φεύγω, ἀγγέλλω, χρῶμαι, λαμβάνομαι (2 εμφανίσεις)
• αἱρῶ, ὁμολογῶ, ὁμολογοῦμαι, ἀδικῶ, ἀδικοῦμαι, ὄλλυμι, νέμω,  μένω, ὠφελῶ, στέλλω, ἐρωτῶ, τυγχάνω, γελῶ, εὑρίσκω, ψηφίζομαι, πολεμῶ, κηρύττω, βάλλω, αἰσθάνομαι, δοκῶ, σφάλλω, κρατῶ, αἰτιῶμαι, ἐλαύνω, βοῶ, πράττομαι, οἴομαι (οἶμαι), στρέφομαι, τρέφω, μανθάνω, δαπανῶ,   ἀνέχομαι, σιωπῶ, ἀμφισβητῶ, αἰσχύνομαι, οἰκῶ, ἑτοιμάζομαι, γράφομαι, ἐθίζω,  ψεύδομαι, θεωρῶ, πρεσβεύω, νικῶ, πίπτω, δῃῶ, ὀξύνομαι, ἅπτω, ἡττῶμαι, δεῖ, πέμπομαι, ἀλλάττομαι, λυσιτελῶ, λαγχάνω, ἀπατῶ,  σκοποῦμαι, ἵημι, ἀγωνίζομαι, καλοῦμαι, λανθάνω, ἐπίσταμαι, θνῄσκω (1 εμφάνιση)

• Περαιτέρω «επικίνδυνοι» αρχικοί χρόνοι ρημάτων:

ἀγγέλλομαι, ἄγω – ἄγομαι, ἀκούω, ἁλίσκομαι, ἁμαρτάνω, ἄρχω – ἄρχομαι, ἀφικνοῦμαι, βάλλομαι, βούλομαι, γράφω, δέομαι, δίδομαι, διώκω – διώκομαι, δρῶ, ἐῶ, ἕπομαι, ἐργάζομαι, εὑρίσκομαι, ἔχομαι, ζῶ,  ἡγοῦμαι, κηρύττομαι, κρατοῦμαι, κτῶμαι, κτείνω, λέγομαι, λείπω, ὄμνυμι, παρασκευάζω – παρασκευάζομαι, πείθω, πέμπω, πλήττω – πλήττομαι, ποιῶ -ποιοῦμαι, πράττω, πυνθάνομαι, τίθημι -τίθεμαι, τιμῶ – τιμῶμαι,  τρέφομαι, τρέχω, ὑβρίζω, φαίνομαι, φέρομαι, φθείρω – φθείρομαι, φοβοῦμαι, φυλάττω – φυλάττομαι, φύομαι, ψηφίζω 
Συμπερασματικά:

• Να δοθεί ιδιαίτερη βάση, στο ρήμα – οδηγό, «λύω – λύομαι» (ενεργητική, μέση και παθητική φωνή)
• Στην κλίση του βοηθητικού ρήματος «εἰμί» (Ενεστώτας, Παρατατικός, Μέλλοντας)
• Στην κλίση όλων των μετοχών της ενεργητικής, μέσης και παθητικής φωνής
• Στην κλίση του μέσου/παθητικού παρακειμένου και υπερσυντελίκου των αφωνόληκτων ρημάτων, «πέπραγμαι, γέγραμμαι, πέπεισμαι», καθώς και των ενρινόληκτων – υγρόληκτων ρημάτων, «ὤξυμμαι, πέφασμαι, ἤγγελμαι»
• Στην κλίση και τις ιδιαιτερότητες του Αορίστου β΄, σε όλες τις εγκλίσεις (+ απαρέμφατο και μετοχή)
• Στην κλίση των Αορίστων β΄ των ρημάτων «ἔβην, ἔγνων, ἔφυν», σε όλες τις εγκλίσεις (+ απαρέμφατο και μετοχή)
• Στην ιδιαιτερότητα της προστακτικής του παθητικού Αορίστου β΄
• Στην κλίση των συνηρημένων ρημάτων σε –αω και –εω (ιδίως στον Ενεστώτα και τον Παρατατικό)
• Στην κλίση των ρημάτων «ζῶ,χρῶμαι, πλέω, δέομαι»(ιδίως στον Ενεστώτα και τον Παρατατικό)
• Στην κλίση των ρημάτων β΄συζυγίας των ρημάτων «δίδωμι – δίδομαι, ἵστημι – ἵσταμαι»(ιδίως στον Ενεστώτα, τον Παρατατικό και τον Αόριστο β΄)
• Στην κλίση των ανώμαλων ρημάτων «εἶμι, οἶδα, φημί» (Στον Ενεστώτα και τον Παρατατικό)
• Οι κυριότερες εγκλίσεις που ζητούνται είναι η Οριστική και η Προστακτική
• Οι κυριότεροι χρόνοι που ζητούνται αφορούν τον Αόριστο α΄, τον Αόριστο β΄ και τον Παθητικό Αόριστο

Β. Συνηθέστερες ερωτήσεις συντακτικού στο αδίδακτο κείμενο

• Aναγνώριση του απαρεμφάτου (έναρθρο και άναρθρο)
• Το αντικείμενο
• Αναγνώριση μετοχής
• Αναγνώριση εμπρόθετου προσδιορισμού
• Το κατηγορούμενο (στο υποκείμενο & στο αντικείμενο)
• Αναγνώριση επιρρηματικού προσδιορισμού
• Αναγνώριση δοτικής προσωπικής
• Αναγνώριση επιθετικού προσδιορισμού
• Το υποκείμενο
• Η γενική αντικειμενική
• Η δοτική αντικειμενική
• Η γενική διαιρετική
• Η γενική συγκριτική
• Το υποκείμενο του απαρεμφάτου
• Η γενική υποκειμενική/κτητικη/κατηγορηματική (πιο σπάνια)
• Ο κατηγορηματικός προσδιορισμός
• Η παράθεση – επεξήγηση

Συνηθέστερες μετασχηματιστικές ασκήσεις

• Η μετατροπή του ευθέος λόγου σε πλάγιο και το αντίστροφου
• Η αναγνώριση δευτερευουσών προτάσεων (σημαντικότερες αιτιολογικές, πλάγιες ερωτηματικές)
• Η αναγνώριση υποθετικού λόγου και η μετατροπή του σε άλλα είδη
• Σύμπτυξη πρότασης σε μετοχή
• Ανάλυση μετοχής σε πρόταση

Κυριότεροι αττικιστές συγγραφείς, που ζητούνται για μετάφραση στο β΄ μέρος της εξέτασης των αρχαίων ελληνικών[1]

• Ξενοφώντας (9 εμφανίσεις)
• Θουκυδίδης (6 εμφανίσεις)
• Δημοσθένης (5 εμφανίσεις)
• Ισοκράτης (2 εμφανίσεις)
• Λυκούργος
• Πλάτωνας
• Λυσίας
• Ανδοκίδης (μία εμφάνιση)
• Δίων ο Χρυσόστομος
• Λουκιανός
• Αντιφώντας
• Αισχίνης
• Αριστοτέλης

[1] Οι συγγραφείς παρατίθενται με φθίνουσα σειρά, κατ’ αναλογία με το πώς έχουν ζητηθεί στις πανελλήνιες εξετάσεις.