Ουσιαστικά πρόκειται για την
αντίστροφη πορεία της ανάλυσης της μετοχής σε πρόταση. Γενικά , κατά τη
σύμπτυξη μίας δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή , ανεξαρτήτως είδους,
παρατηρούνται οι εξής μεταβολές :
1.Φεύγει
ο σύνδεσμος εισαγωγής της δευτερεύουσας πρότασης.
2.Το
ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης μετατρέπεται σε μετοχή στον ίδιο χρόνο του
ρήματος.
3.Αν η
δευτερεύουσα πρόταση εκφέρεται με δυνητική έγκλιση, τότε η μετοχή θα είναι και
αυτή δυνητική.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
A. Το
υποκείμενο του ρήματος γίνεται υποκείμενο της μετοχής. Διακρίνονται δύο
περιπτώσεις :
·
Η μετοχή και το υποκείμενό της τίθενται σε ονομαστική
, όταν το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης και το υποκείμενο της δευτερεύουσας
πρότασης είναι το ίδιο. π.χ. Ἡμεῖς ὁρῶμεν ὅτι ἐσμὲν δυνατοὶ
= Ἡμεῖς ὁρῶμεν ὄντες δυνατοί.
·
Η μετοχή και το υποκείμενό της τίθενται σε πλάγια πτώση
( ΓΕΝ-ΔΟΤ-ΑΙΤ ), όταν το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης και το υποκείμενο της
δευτερεύουσας πρότασης είναι διαφορετικό. ( Η πτώση που θα χρησιμοποιήσουμε
εξαρτάται από τη σύνταξη του ρήματος εξάρτησης , δηλαδή σε τι πτώση δέχεται το
αντικείμενό του). π.χ. Γιγνώσκω ὅτι ἀντιλέγεις. = Γιγνώσκω σὲ ἀντιλέγοντα.[1]
Β.
Η τελική μετοχή μπαίνει πάντα σε χρόνο μέλλοντα , ανεξάρτητα από το
χρόνο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης . π.χ. Πέμπει φύλακας ἵνα
φυλάττωσιν αὐτὸν . = Πέμπει φύλακας φυλάξοντας αὐτόν.
Γ. Η
οριστική παρατατικού και υπερσυντελίκου μετατρέπεται σε μετοχή ενεστώτα και
παρακειμένου αντίστοιχα. π.χ. Ξενοφῶντα αἰτιῶνται ὅτι ἐδίωκε ἀπὸ φάλαγγος.=
Ξενοφῶντα αἰτιῶνται διώκοντα ἀπὸ φάλαγγος
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
ΕΙΔΙΚΗ
ΠΡΌΤΑΣΗ : συμπτύσσεται σε κατηγορηματική μετοχή.
ü Οἶδα ὅτι οὐδεὶς μισεῖ
τοὺς ἐπαινοῦντας. = Οἶδα οὐδένα μισοῦντα τοὺς ἐπαινοῦντας.
ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:
συμπτύσσεται σε επιθετική μετοχή.
ü Πολλοί εἰσι φίλοι τούτων
, οἳ εὐτυχοῦσι. = Πολλοί εἰσι φίλοι τῶν εὐτυχούντων.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:
συμπτύσσεται σε αιτιολογική μετοχή.
ü Οἱ πολέμιοι ἔστησαν τρόπαιον
ὡς νενικήκασι. = Οἱ πολέμιοι ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες.
ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:
συμπτύσσεται σε υποθετική μετοχή.
ü Μηκέτι δεῦρο ἥξετε ἄνευ
ὅπλων , ἢν πόλεμον αἱρῆσθε. = Μηκέτι δεῦρο ἥξετε ἄνευ ὅπλων αἱρούμενοι
πόλεμον.
ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ :
συμπτύσσεται σε τελική μετοχή.
ü Μένων δῆλος ἦν ἐπιθυμῶν
ἄρχειν , ὅπως πλείω λαμβάνοι. = Μένων δῆλος ἦν ἐπιθυμῶν ἄρχειν
πλείω ληψόμενος.
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:
συμπτύσσεται σε εναντιωματική μετοχή.
ü Πολλοὶ μέν , εἰ καί
εἰσι εὐγενεῖς, εἰσὶ κακοί. = Πολλοὶ μὲν ὄντες εὐγενεῖς εἰσὶ κακοί.
ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:
συμπτύσσεται σε χρονική μετοχή.
ü Μὴ μέγα φρόνει, ὅτ΄
εὐτυχεῖς. = Μὴ μέγα φρόνει εὐτυχῶν.
ΠΡΟΣΟΧΗ ! Αν το
υποκείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης δεν έχει καμία συντακτική
σχέση με την πρόταση από την οποία εξαρτάται , τότε η μετοχή τίθεται σε
πτώση :
§ Γενική : αν το
ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης είναι προσωπικό (γενική απόλυτη μετοχή). π.χ.
Οὐ θαυμάζω ὅτι ὑμεῖς ὀργίζεσθε. = Οὐ θαυμάζω ὑμῶν ὀργιζομένων.
§ Αιτιατική : αν το
ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης είναι απρόσωπο (αιτιατική απόλυτη μετοχή). π.χ.
Εἰσῆλθεν ἡ δίκη , εἰ καὶ ἐξῆν μὴ εἰσελθεῖν. = Εἰσῆλθεν ἡ δίκη , ἐξὸν μὴ
εἰσελθεῖν.
[1] Τα περισσότερα ρήματα δέχονται
το αντικείμενό τους σε πτώση αιτιατική. Εξαίρεση: σύνοιδα + δοτική, μέμνημαι +
γενική
Κωνσταντίνος Μανίκας
ΑΣΚΗΣΗ
Να συμπτύξετε τις παρακάτω
δευτερεύουσες προτάσεις στις αντίστοιχες μετοχές.
1.
Ἐπειδὰν ἔλθωμεν, βοηθήσομεν.
2.
Ποιήσομεν ἃ δίκαια ἡμῖν δοκεῖ εἶναι κοὐχ ἃ ὑμῖν ἀρέσκει.
3.
Ἐκολάσθησαν, εἰ και οὐκ ἄδικα ἐπραξαν, ὅτε στρατηγοὶ ἦσαν.
4.
Εἰ ταῦτα ἀρέσκει ὑμῖν, ποιεῖτε.
5.
Ἠπόρουν οἱ στρατιῶται, ὅτι οὐ φαίνοιντο οἱ πολέμιοι.
6.
Ἔλεγον ψεύδη τοῖς διακασταῖς, ὡς τύχοιεν παρ’ αὐτῶν εὐνοίας.
7.
Ἠκουσα ὡς ταῦτα πάντα ποιήσειεν Ἐρατοσθένης.
8.
Ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τοῖς ποταμοῖς, ἐπορεύοντο.
9.
Ἄπιτε ὅσοι ἄν βούλησθε ποιεῖν ταῦτα.
10. Κατεψηφίσαντο
αὐτοῦ θάνατον, ὅτι τὴν πόλιν ἔβλαψεν πολλάκις ἑκών.
11. Ἵνα
εἰδῆτε ὡς πολλοὶ ὑπὸ τούτου τεθνᾶσι βούλομαι τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἀναγνῶναι.